روزهای ناامیدی فلز زرد

از زیبایی بازارها این است که قیمت ها هر روز و هر ساعت و هر گاه هر ثانیه در آنها عوض می شوند و هیچ اتفاقی در این شرایط عجیب نیست و ممکن است که رخ دهد. اگر همین دو تا سه سال قبل را به یاد بیاوریم که مردم و دلال ها برای خرید سکه در صف های طویل می ایستادند چون فشار افزایشی قیمت طلا در بازارهای جهانی همزمان شده بود با سقوط ریال و سکه تمام طلا بی مهابا در حال گذر از قیمت ۱٫۵ میلیون تومان بود، تصور روزی که طلا به روزگار این روزها دچار شود کاملا دور از ذهن بود. اما همانطور که گفتم زیبایی بازارها همین است که هر غیرممکنی در آن ممکن است. 

اما چرا طلا به این روزگار دچار شده است؟ مگر انتظار این نبود که طلای جهانی ۲۰۰۰ دلار در هر انس را رد خواهد کرد و یا در داخل عده ای حرف از سکه دو میلیون تومانی نمی زدند؟ پس چه شد که قیمت طلای جهانی در زیر ۱۲۰۰ دلار در هر انس آرام گرفته است و بازار سکه در داخل نیز آنقدر کساد شده که حتی بانک مرکزی نیز عرضه سکه را متوقف کرده، اما قیمت سکه هنوز کاهشی است؟ چه شد که طلا که روزی مامن همه برای سرمایه گذاری بود چنین ضرری را نصیب هوادارانش کرده است؟

در بیان ابعاد ضرر خریدن طلا در طی دو سال گذشته، اشاره به این نکته کافی است که سقوط قیمت طلا یک بخش ضرر سرمایه گذاران این دارایی در طی این مدت بوده است. بخش دیگر ضرر سرمایه گذاران طلا بدلیل هزینه فرصت سرمایه گذاری در حساب های بانکیاست که بی دغدغه و ریسک سالانه حداقل ۲۰ درصد سود به سپرده گذاران می داده اند و در طی دو سال این مبلغ ۴۰ درصد می شده است. یعنی هرکس دو سال پیش وارد بازار طلا شده و هنوز در این بازار باقی مانده است نه تنها روی قیمت سکه ضرر داده است، بلکه حداقل ۴۰ درصد سود بانکی را نیز از دست داده است. اما چرا این اتفاق افتاده است؟

بازار سکه در ایران از سه عامل تاثیر می پذیرد. یک عامل قیمت طلای بازار جهانی، عامل دوم قیمت دلار در بازار داخل و عامل سوم عرضه و تقاضا است. در ادامه به هر یک از این موارد پرداخته می شود.

بازار طلای جهانی پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ وارد فاز افزایشی شد از این جهت که بحران مالی به معنای رکود است، رکود به معنای اتخاذ سیاست های انبساطی است که همین سیاست های پولی سبب کاهش ارزش پول (بخصوص دلار آمریکا) و ایجاد تورم می شود. طلا به طور تاریخی پوشش ریسک تورم است و به همین دلیل قابل پیش بینی بود که طلا در این مدت رشد کند. اما از آنجا که رکود در آمریکا بسیار شدید بود و نیز سیاست های پولی اتخاذ شده نیز فوق انبساطی بودند، طلا نیز لجام گسیخته رشد قیمتی را تجربه کرد. اما این انتظارات تورمی دیری نگذشت که از بین رفت. اقتصاد آمریکا بر خلاف پیش بینی های بد گذشته، بدون از هم گسیختگی و نیز بدون از کنترل خارج شدن تورم از رکود خارج شد. حالا این روزها صحبت از افزایش نرخ بهره در آمریکاست. البته کاهش سیاست های انبساطی پیشاپیش با اتمام برنامه خرید اوراق قرضه آغاز شده بود اما افزایش نرخ بهره به معنای پایان این سیاست های انبساطی است. افزایش نرخ بهره ضد تورم و سم قیمت طلا و به طور کلی کالاها از جمله نفت، گندم، سنگ آهن و موارد مشابه است. پس به این طریق می توان انتظار داشت که فشار کاهشی روی قیمت طلای جهانی تا مدتی در دنیا باقی بماند. بنابراین یکی از مهمترین پارامترهای تعیین کننده قیمت سکه طلا در داخل ثابت و حتی کاهشی است.

پارامتر دوم تعیین قیمت سکه قیمت ارز است. با آمدن دولت اعتدال، بر خلاف رویه معمول دولت قبلی، کاهش تنش های بین المللی و داخلی در دستور کار قرار گرفته است. همین عامل مهمی در ثبات قیمت ارز در داخل است که در سال های قبل در اثر تحریم ها و تشدید تنش های بین المللی افزایش یافته بود. در ضمن سیاست دولت کاهش شدید نرخ ارز نیست زیرا که درآمدهای دولت را کاهش می دهد و در ضمن به تولید و صادرات کشور آسیب وارد می کند اما در عین حال بدلیل نقش قیمت ارز در افزایش تورم و نیز ایجاد تصویر ثبات در اقتصاد ایران، دولت موافق افزایش قیمت ارز هم نیست. بنابراین قیمت ارز نیز اگر کاهشی نباشد، روند افزایشی نیز در یک سال آتی نخواهد داشت و به این ترتیب دومین عامل مهم تعیین کننده قیمت سکه در ایران نیز دوباره کاهشی است.

پارامتر سوم یعنی عرضه و تقاضا نیز به نوعی متاثر از دو عامل اول است. وقتی بازار جهانی آرام است و بازار ارز داخل نیز خبر خاصی ندارد، بازار عرضه و تقاضای سکه نیز آرام خواهد بود و خبری از “جمشید بسم الله”ها در آن نیست! البته این چرخه منفی را در بازار ایجاد می کند. در حقیقت وقتی چشم انداز بازار سکه ثبات و حتی کاهشی است، افرادی که در گذشته به امید افزایش قیمت، سکه خریده بودند ناامید شده و طلاهای خود را به بازار عرضه می کنند. همین عرضه مازاد سبب افت بیشتر قیمت می شود. بی دلیل نیست که بانک مرکزی عرضه سکه را متوقف کرده است. زیرا بازار به اندازه کافی عرضه دارد و در ضمن کاهش تقاضا نیز مزید علت شده که بازار سکه طلا مازاد عرضه را تجربه کند. همین اتفاق در بازار ارز نیز رخ داده است با این تفاوت که تقاضای دلار و ارزهای خارجی بازار به مراتب عمیق تری در مصرف دارد. وگرنه این بازار نیز شاهد عرضه مازادی از سمت کسانی است که ارز را در سال های گذشته خریده اند و حالا ناامید از سودبری در این بازار آن را عرضه می کنند.

با این اوصاف به نظر می رسد که آرامش بازار سکه و کاهش قیمت سکه اگرچه شاید به مذاق خیلی ها خوش نیاید اما مرهون دو عامل است. یکی بازار جهانی که برخلاف بخش عمده ای از بازارهای ایران، بالا و پایین دارد و قیمت ها در آن همانطور که روزی بالا می روند، امکان دارد روزی به سرعت پایین بیایند. دیگری مرهون دولت است که با محوریت حل مساله اتمی و نیز کاهش تحریم ها و کوتاه کردن دست کاسبین تحریم، آرامش را دو سالی هست که در بازار ارز برقرار کرده است. تداوم روند فعلی در بازار سکه، به طور جدی به تداوم آرامش در این دو بازار وابسته است.