بورس ارز داخلی و فارکس ایرانی

به گزارش  تابناک  پس از آنکه با مخالفت تجار و صاحبان صنایع به ویژه اعضای اتاق بازرگانی ایران موضوع راه اندازی بورس ارز در نیمه دوم سال 1391 منتفی اعلام شد، بار دیگر رئیس سازمان بورس از راه‌اندازی این بورس در سال 1394 خبر داده اند.

به تازگی علی صالح آبادی از برگزاری جلسه‌ای توسط بانک مرکزی و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه در خصوص راه‌اندازی بازار ارز خبر داده و گفته است: « در حال حاضر راه‌اندازی بازار فیزیکال ارز مدنظر بوده و راه‌اندازی قرارداد آتی ارز فعلا مطرح نیست، زیرا شرایط راه‌اندازی بازار ارز نسبت به گذشته مهیاتر شده و محدودیت‌ها کمتر است.

 

 راه اندازی بورس ارز از زبان علی طیب نیا ، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز عنوان شده است که "در سال 1394 بورس ارز راه اندازی خواهد شد." در اواخر مردادسال 1391 همزمان با نوسانی شدن شدید قیمت ارز ، دولت احمدی نژاد به دنبال یافتن راهکاری برای تعادل در قیمت ارز با راه اندازی ایده بورس ارز بود.

در این میان متولیان بازار سرمایه بارها پیشنهاد راه‌اندازی بورس ارز را برای بازار آشفته و پرنوسان ارز مطرح کرده و معتقد بودند که بورس ارز می تواند به ایجاد بازاری شفاف کمک کرده و تعادل را به قیمت ارز برگرداند، حتی برای آن دستورالعمل‌ معاملات ارز توسط سازمان بورس طراحی و تصویب و امکان خرید و فروش ارز در بورس تهران فراهم شد.

اما این پیشنهاد هیچ گاه عملی نشد، زیرا مخالفان با ورود بورس به حوزه پولی موافق نبوده و معتقد بودند که با ایجاد این بورس ، ارز به جای تک نرخی ،سه نرخی شده و به تقاضای کاذب دامن می زند. همچنین قرار بود بازاری در بازار سرمایه راه‌اندازی شود تا کسانی که دارنده واقعی ارز هستند؛ مانند مجتمع‌های پتروشیمی، بانک مرکزی و سایر صادرکنندگان غیر نفتی عرضه کننده ارز باشند و از طرف دیگر خریداران واقعی ارز در این بازار اقدام به خریداری کنند. در این باره حتی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز امکان راه‌اندازی بورس ارز در اقتصاد ایران را مورد سنجش قرار داد و یکی از راهکارهای واضح برای سیاست‌گذاری در حوزه ارزی را راه‌اندازی بورس ارز دانست.

 پرونده بورس ارز روی میز دولت جدید

حالا پس از گذشت حدود دو سال، دولت تدبیر و امید بار دیگر پرونده راه اندازی بورس ارز را به جریان انداخته تا بتواند در دوره ای که می توان به چشم انداز نتیجه بخش مذاکرات هسته ای و به دنبال آن کنار رفتن سایه تحریم ها امیدوار بود، با ایجاد بازاری متشکل و تحت نظارت، امکان ورود و خروج ارز را برای عرضه و تقاضا تسهیل کند اما راه اندازی بورس ارز در شرایطی که دولت از بابت افت شدید درآمدهای نفتی و پیش بینی تداوم آن در سال آینده با کسری شدید بودجه مواجه است، تا چه حد می تواند به تنظیم عرضه و تقاضای واقعی ارز در اقتصاد بیانجامد؟

در شرایطی که هنوز سایه تحریم‌ها بر سر اقتصاد ایران است و از دیگر سو، نرخ ارز با دو قیمت متفاوت (آزاد و مبادلاتی) اعلام می‌شود، راه اندازی بورس ارز قرار است چه کمکی به قیمت‌گذاری شفاف و بی واسطه و کشف قیمت واقعی ارز کند؟ از طرفی اگر قرار به تعیین قیمت از سوی دولت باشد و یا عرضه و تقاضا همچنان به دستور بانک مرکزی بالا و پایین شود، راه اندازی بورس ارز چه فایده ای برای اقتصاد ایران دارد؟ و پرسش مهم اینکه چرا با وجود بازار بین المللی مبادله ارز (فارکس) و فعالیت بانک‌های بزرگ داخلی و خارجی دولت تدبیر و امید به دنبال ایجاد مدل ایرانی بازار فارکس است؟

چرا فارکس ممنوع شد؟

دراین باره یک کارشناس ارشد بازارهای بین المللی با بیان اینکه بازار فارکس در ایران از قدمتی 14 ساله برخوردار است، عنوان کرد: در آغاز فعالیت این بازار در ایران به دلیل نبود دانش و آموزش های کاربردی و مناسب ، اغلب سرمایه گذاران و مردم جامعه آن را با شبکه های هرمی و معاملات کلاهبرداری اشتباه می گرفتند. دلیل آن هم ضرر و زیان سنگینی بود که اشخاص پس از ورود به این بازار به دلیل نبود آموزش و خدمات مناسب از سوی کارگزاری های حرفه ای فارکس متحمل می شدند.

از دیگر سو شفاف نبودن فعالیت ها از سوی ارایه دهندگان خدمات فارکس در ایران باعث ایجاد فعالیت های هرمی از سوی برخی شرکت های کلاهبرداری به بهانه فعالیت در بازار فارکس شد در حالی که بازار فارکس هیچ ارتباطی با شبکه های هرمی ندارد.

سیروس جمیلی با اشاره به اینکه بازار فارکس مشابه بورس اوراق بهادار کشور فعالیت می کند، افزود:تفاوت این بازار با بورس تنها در معامله ارز خلاصه می شود. از سویی دیگر، شفاف سازی حجم پولی که روزانه در فارکس به گردش درمی آید چندین برابر ارزش معاملات بازار سرمایه ایران است. در این بازار بین المللی روزانه 3 هزار میلیارد دلار ارز میان خریداران و فروشندگان واقعی دست به دست می شود.

به گفته وی، گردانندگان بازار فارکس مجموعه ای از بانک‌های مرکزی، سازمان‌های سرمایه گذاری و کارگزاری‌های بزرگ بازار ارز دنیا هستند که در کنار آنها نسبت کوچکی از اشخاص حقیقی نیز حضور دارند. بر این بازار، سیاست های ارزی بانک های مرکزی دنیا بر معاملات فارکس تاثیر می گذارند و به جزء ارز معاملات CFD یعنی Contract For Difference کالاهایی شامل طلا،نقره،گندم و نفت نیز معامله می شود. این قرار داد به این معنی است که طرفین به موجب آن، حق دریافت و یا پرداخت مابه التفاوت بین قیمت ابتدایی و پــایانی یک معامله و یا خرید و فروش یک کالای خاص را به یکدیگر واگـــذار می‌کنند.

پاسخ به یک پرسش قدیمی

وی در برابر این پرسش که چرا برخی ها همواره از معاملات فارکس باعنوان فعل حرام و جرم یاد می‌کنند؟ افزود: از لحاظ فقهی، فعالیت در بازار فارکس و تبادل ارز از طریق معالات واقعی بنا به نظر اغلب مراجع تقلید با اشکال شرعی مواجه نیست، چرا که در واقع مثل سهام و اوراق بهادار در این بازار معامله می شود و ارز معامله شده بطور فیزیکی قابل دسترس است. اما آنچه که باعث اشکال در این بازار شده تحمل ضرر و زیان‌های سنگین افرادی است که ندانسته و بدون توجه به آموزش‌ها و ابزارهای غیر علمی موجود و با اعتماد به برخی افراد کلاهبردار، دار و ندار خود را از دست داده اند.

متاسفانه کارگزارهایی که در زمینه فارکس به طور غیر علمی و بدون نظارت نهادها اقدام به ارایه خدمات به مردم می‌کردند با تخصیص اهرم‌های اعتباری با نسبت یک به هزار یا حتی یک به 2000 امکان معامله افراد فراتر از سرمایه شان را ایجاد می‌کردند که نتیجه آن، ضررهای سنگین مالی و از دست رفتن سرمایه ها بود در حالی که در بازار فارکس واقعی حد معمول برای تخصیص اهرم مالی نسبت یک به 300 مرتبه از سرمایه معامله گر است.

اشکال کار از اینجاست

دادن اعتبار  یا ضریب اهرمی( leverage) از سوی بروکر به سرمایه گذار در بازار فارکس همواره حد ضرر را به نسبت سرمایه اشخاص بالا می برد و این موضوعی است که اغلب افراد نا آشنا و غیر حرفه ای بازار از آن اطلاع ندارند و دادن اعتبار را یک گزینه مثبت از سوی کارگزار می دانند. به همین خاطر سرمایه خود را از دست می دهند.

جمیلی با بیان اینکه چنانچه معامله گران حد ضرر خود را با پایین آوردن اهرم های اعتباری کارگزار پایین نگه دارند و از طرفی روند مستمر آموزش صحیح به معامله گر در کنار عدم تخصیص لوریج ادامه داشته باشد ، امکان ضرر در بازار فارکس به صفر نزدیک می شود، عنوان کرد: تشدید تحریم ایران در سال‌های گذشته و عدم امکان انتقال آسان ارز باعث رشد قارچی کارگزارها و بروکرهای بی اعتبار و نامطمئن در ایران شد. بروکرهایی با درجه اعتباری پایین که با 500 دلار سرمایه اقدام به تخصیص اعتبار یک به 500 مرتبه ای می‌گرفتند و در نهایت کل سرمایه شخص را به باد می‌دادند.

پس از تلفیق فعالیت‌های هرمی با فعالیت این کارگزاری‌ها به یکباره موجی از کلاهبرداری ها آغاز شد که اقدام نهادهای ذی‌ربط کشور در ممنوع شدن فعالیت‌های فارکس را در پی داشت در حالی که اگر پیش از آن با تبیین قانون و نظارت همه جانبه بر فعالیت‌های بازار ارز امکان معاملات در این بازار فراهم می شد، مشابه با سایر کشورهای دنیا، این بازار نیز میزبان سرمایه گذاران ایرانی بود.
به باور این کارشناس ارشد بازارهای بین المللی، برای فعال شدن دوباره بازار فارکس در ایران هنوز مشکل فعالیت بروکرها یا کارگزاران ایرانی حرفه ای در بازار فارکس وجود دارد در حالی که در بازار اوراق بهادار تمامی شرکت‌های کارگزاری تحت نظارت کانون کارگزاران قرار دارند.

چگونه ریال تقویت می شود؟

وی، مدل فارکس ایرانی را مساوی با برابری جفت ارزی ریال و دلار عنوان کرد و افزود: برای راه اندازی بازاری بر مبنای این ارز نیاز به یک بستر قوی اقتصادی و سیاسی و تقویم‌های عملکردی دقیق اقتصادی است. با توجه به احتمال برطرف شدن مناقشات سیاسی و هسته ای کشور، راه اندازی بورس ارز و خروج این بازار از حالت صرافی و دلار فروشی غیر علمی و سنتی بسیار پسندیده است.

منتهی اگر قبل از راه اندازی این بازار بسترهای فعالیت در بازار فارکس بررسی و با تبیین قوانین مناسب برای فعالیت در این بازار با نظارت متولیان بازار پول و سرمایه به سمت الکترونیکی کردن معاملات پیش می رفت می توان انتظار تقویت ریال از طریق معاملات بازار فارکس را داشت.

وقتی قدرت‌های خودروساز در دنیا وجود دارند که با بهای تمام شده کمتری حاضرند خودرو با کیفیت به ما بفروشند، چرا باید به فکر ایجاد کارخانه های خودرو سازی پرهزینه و بی کیفیت بود؟ راه اندازی بورس ارز در حالی که بازار فارکس به راحتی در دسترس است، " بردن زیره به کرمان" است.

به گفته جمیلی، معامله گر بورس و معامله گر فارکس هیچ گاه نمی توانند در بازارهای یکدیگر دوام بیاورند. فعال بازار فارکس به دلیل عدم شفافیت اطلاعات در نهایت فقط تا یکسال در بورس دوام می آورد در مقابل تحلیل گرهای بازار سرمایه اغلب در فارکس به دلیل اتکای این بازار به دانش و آموزش شکست می خورند.

یک پیشنهاد برای دولت تدبیر و امید

وی به دولت پیشنهاد کرد: به عنوان یک ایرانی طرفدار بازار سرمایه از دولت تدبیر و امید می خواهم از هم اکنون بروکرهای ایرانی را تحت نظارت سازمان بورس پرورش دهد. بروکری که اجازه معامله در بازار فارکس دارد می‌تواند با ارایه مشاوره به سرمایه گذار حد ضرر وی را تا حد زیادی کاهش دهد و حد ریسک معامله گر را افزایش دهد.

 قدر مسلم تحلیلگر و کارگزار بورس ایران نمی تواند تحلیل درستی از بازار فارکس داشته باشد و برای راه اندازی بورس ارز می بایست معامله گر حرفه ای بازار فارکس آنرا تحلیل کند. در بازار فارکس سوای از تعطیلات دو روزه آخر هفته، در هر لحظه و ثانیه و ماه هر شخصی به نسبت سرمایه خود می تواند به عنوان یک مزیت از معاملات لذت ببرد اما این ویژگی در بورس ایران وجود ندارد.

سهام و سهامداری در کشور به عنوان یک فرهنگ و در عین حال حمایت از صنعت داخلی  است اما چه ایرادی دارد در کنار آن بازار ارز فارکس نیز وجود داشته باشد. بازار فارکس و بورس اوراق بهادار هر دو از بازار های پر ریسک به شمار می روند و افرادی که می خواهند در این بازار ها فعال شوند باید به اندازه ریسکی که قبول می کنند نقدینگی برای جبران آن داشته باشند.وقتی بانک مرکزی ژاپن برای تهیه یورو اقدام به تزریق ین در بازار فارکس می کند چرا بانک مرکزی ایران یا سایر بانک ها برای تعادل قیمت ارز و تامین ارز خود از این امکان استفاده نکنند؟

از فارکس نترسیم

به باور این کارشناس بازارهای بین المللی، دولت می بایست با حمایت از مردم و ایجاد بستر امن و نیز توسعه موسسه های حرفه ای و تحت نظارت در زمینه آموزش سرمایه گذاری در بازار ارز ، ضمن راه اندازی و فعالیت سالم معامله گران در بازار فارکس ، اقدام به گرفتن مالیات و کارمزد مورد نظر خود کند. در اواخر سال 89 که فعالیت بازار فارکس در ایران ممنوع شد، یک شرکت کارگزاری فارکس در جزیره کیش فعالیت می کرد که امور مربوط به بازارسازی ارز را انجام می داد و در عین حال مالیات خوبی را به دولت پرداخت می کرد.

سرمایه گذاری با 1000 دلار سرمایه و حجم یک دهم لات(واحد اندازه گیری) خرید، می بایستی به اندازه 2 پیپ(واحد انجام معاملات) که معادل 2 دلار کارمزد می شود، به کارگزار پرداخت شود که در آن مالیات نیز گنجانده شده است. وقتی بروکر ایرانی با حمایت و نظارت دولت در کشور فعالیت می کند و پول اشخاص در حساب مجازی خودشان نگهداری شود دیگر هیچ نگرانی از بابت ترس از بازار فارکس وجود نخواهد داشت.

بورس ارز و رابطه پنهان با اتاق مبادلات ارزی

یک کارشناس دیگر بازار سرمایه نیز با انتقاد از رویکرد متولیان بازار پول و سرمایه در راه‌اندازی بازارهای نوین، معتقد است: بالاخره باید تصمیم سازان کشور این اراده را از خود نشان دهند که آیا عزمی برای انجام کاری جدی دارند یا قرار است همچنان سرمایه گذاری با عدم  آگاهی عمومی دنبال شود؟ ایجاد فضا و بستر قانونی برای بازار فارکس در ایران به آسانی میسر است اما به دلیل نبود قانون مناسب که مانع از تحمیل ضرر و زیان به سرمایه گذاران شود، هنوز اقدامی صورت نگرفته است.

محسن جعفری گفت: در حالی که متولیان بازار سرمایه و بانک مرکزی بر سر راه اندازی بورس ارز در ایران به توافق رسیده اند اما از سویی دیگر فعالیت اتاق مبادلات ارزی به نوعی همان بورس ارز غیر رسمی است که تعیین کننده قیمت ارز رایج بانکی است، این مسئله تا چه حد می تواند مساوی با تعیین قیمت گذاری ارز بر اساس عرضه و تقاضای واقعی باشد؟

وی افزود: بورس ارز و مزایای آن برای اقتصاد ایران از فواید بسیاری برخوردار است، منتهی با این شرط که وضع کنونی کشور به دو سال قبل از شروع تحریم‌ها برگردد. طی دو سال اخیر کشور ایران در یک فضای بسته اقتصادی با مشکلاتی مواجه بود که نیاز به عدم خروج ارز یکی از آنها است. از طرفی، سرمایه مردم که در دولت اصلاحات با دلار 880 تومانی مواجه و سال‌ها با عدم تغییر همراه شده بود به دارایی همراه با ارزش افزوده بسیار بالایی مواجه شده بود که نیاز به مدیریت متولیان نظام اقتصادی کشور داشت.

چنین شرایطی برای وضعیت اقتصاد مقاومتی شرایط بسیار ویژه ای را فراهم می کرد اما اکنون که چشم انداز سیاسی کشور به سمت برچیده شدن آرام تحریم‌ها پیش می رود و افق روشن مذاکرات هسته ای در ماه‌های آیند و از همه مهم تر اعتماد بالای مردم به دولت تدبیر و امید ، می توان امیدوار بود که در صورت برچیده شدن تحریم سوییفت بانکی ، دروازه‍‌های ارز دنیا به روی اقتصاد کشور گشوده خواهد شد.

به گفته وی، ایده بورس ارز برای مدیریت نقدینگی مردم بسیار کارا است چرا که هر چه پول نقد در دست مردم جامعه کمتر باشد تورم نیز کاهش می یابد.این یک قانون کلی است که در شرایط بن بست اقتصادی بسیار پر فایده است.

فایده راه اندازی بورس برای ارز

جعفری با طرح این پرسش که با وجود دو نرخی بودن ارز در کشور ، فایده راه اندازی بورس ارز چیست؟ ادامه داد: اگر قرار به تک نرخی شدن ارز در بورس است، آنوقت نقش معامله گران در بورس ارز چیست و قرار است که اتفاقی بیافتد؟ وقتی قیمت از پیش تعیین شده برای ارز وجود دارد، نمی توان به راه اندازی بورس ارز امیدوار بود. نمی توان بورس ارز راه انداخت اما از آنطرف دولت و بانک مرکزی خودشان تعیین کننده عرضه و تقاضا باشند. از لحاظ مجازی نیز راه اندازی بورس ارز بی فایده است، چرا که وقتی تجربه بزرگ و پرفایده ای به نام بازار ارز فارکس در دنیا وجود دارد و میلیون‌ها معامله گر در آن فعالیت دارند، چرا باید مدل ایرانی این بازار با استقبال از ضرر و زیان سنگینی را به جان بخریم؟ منطقی است که قیل از انجام این کار بستر مناسب برای فعالیت در بازار فارکس را پیدا کرد.

وقتی بازار سرمایه کشور در مقایسه با بازار فارکس قرار می گیرد ناخودآگاه یک کارگزار حرفه ای با این بازار طرف می شود. در بازار سرمایه ایران به دلیل شفاف نبودن و اتکاء به اخبار رانت محور همواره سرمایه گذاری با مشکلات بسیاری همراه است اما در فارکس تنها اخباری که در دسترس همگان است بر این بازار تاثیر گذار است.

جعفری پیشنهاد کرد: قبل از راه اندازی بورس ارز برای یک دوره 2 ماهه راهکارهای قانونی شدن فعالیت در بازار فارکس بررسی و مورد مطالعه متولیان بازار سرمایه قرا بگیرد. در حال حاضر در بازار سرمایه تحلیل گرهای بسیاری وجود دارند که برخلاف سالیان قبل اغلب با مفاهیم علم تکنیکال آشنا هستند؛ هر چند که چارتیست‌ها هنوز از انگشتان دست فراتر نمی روند.

اینکه تصور شود اگر یک تومان در بازار فارکس بیاوریم 10 تومان می بریم، فکری سراسر اشتباه و توام با شکست است. آموزش مردم و ارایه ابزارهای قانونی و کارامد برای سرمایه گذاران علاوه بر اینکه مانع از سرخوردگی آنها می شود؛ می تواند منافع دولت ،صاحبان صنایع و مردم عادی را با افزایش قدرت خریدشان تامین کند.موضوع مهم فارکس کسب بازدهی بالا نیست بلکه باقی ماندن در این بازار و اینکه به نسبت سرمایه تا چه حد ریسک پذیری سرمایه گذار تحمل خواهد شد از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر قرار است بورس ارز در ایران راه اندازی شود اما به محض افزایش قیمت ارز ، با عرضه یکباره ارز به بازار از سوی بانک مرکزی مواجه شو ، بورس ارز چه معنایی خواهد داشت؟

بازارفارکس (Forex) چیست؟

پس از جنگ جهانی دوم، دولت‌ها برای بازسازی اقتصادی کشورهایشان تصمیم گرفتند تا با ثابت نگه داشتن قیمت ارزها نسبت به دلار آمریکا با آرامش و آسودگی خیال به تحکیم مبادلات تجاری بین خود بپردازند، اما این مورد تا سال ۱۹۷۱ بیشتر دوام نداشت و پس از آن بنابر شرایط خاص جهان، قرار بر این شد که ارزها بتوانند به آزادی در قبال یکدیگر مبادله شوند و قیمت یک ارز با توجه به عرضه و تقاضای بازار تعیین شود نه بواسطه سیاست دولت‌ها. 

پس از آن بانک‌ها که به لحاظ ماهیت بانکی خود همیشه درگیر جریان ارزهای خارجی بودند به فکر مدیریت منابع ارزی خود افتادند و به همین جهت یک جریان بین بانکی را به وجود آوردند تا بواسطه آن بتوانند ارزهایی را که فکر می کردند در آینده ارزش بیشتری خواهند داشت را تهیه و آنهایی را که فکر می کردند ارزش خود را ازدست خواهند داد بواسطه این جریان بفروشند لذا به خاطر اینکه هر بانکی استراتژی خاص خود را دنبال می کرد جریانی بنام جریان تبادل ارزهای خارجی ایجاد گردید.

FOREX مخفف(foreign exchange market) و به معنای بازار مبادله ارز می باشد. بازار ارز (یا فارکس )هنگامی بوجود می آید که دو ارز به صورت پایاپای با یکدیگر مورد معامله قرار گیرند.
فارکس از نظر میزان مبادله "ارزش نقدی"بزرگترین بازار جهان محسوب می شود وشامل تجارت میان بانک‌های بزرگ، بانک‌های مرکزی، بورس بازهای ارز، شرکت‌های چند ملیتی، دولت‌ها و سایر موسسات مالی می شود.

مبادلات معامله گران خرد(سرمایه گذاران یا بورس بازهای کوچک) بخش کوچکی از مبادلات بازار را شامل می‌شود، این دسته از معامله گران توسط کارگزاران می توانند در معاملات شرکت جویند. بازار فارکس با رشدی 60 درصدی در حجم مبادلات، طی سه سال گذشته تبدیل به پرحجم ترین بازار مالی جهان شده است به طوری که حجم معاملات روزانه بازار فارکس در برخی روزها به 1900 میلیارد دلارمی رسد. براساس ارزیابی سه سالانه بانک پرداخت های بین المللی، معاملات روزانه ارز از طریق موسسه های معروفی همچون: Deutsche Bank ،UBS، Citigroup ،HSBC، Barclays، Merrill Lynch، J.P. Morgan، Chase، Goldman Sachs، ABN Amro، Morgan Stanley انجام می گیرد.

سیگنال خبر در بازار فارکس

ماهیت معاملات فارکس خارج بورس است اما مراکز اصلی تجارت ارز به ترتیب در لندن، نیویورک و توکیو می‌باشندو بانک‌ها از سراسر جهان در این معاملات شرکت می جویند. این بازار 24 ساعته است و مردم مناطق گوناگون جهان براساس ساعت‌های کاری و اداری کشور خود وارد این بازار می شوند، لذا زمانی که معاملات آسیایی ها پایان می یابد، معاملات اروپایی ها آغاز و بعد از آن هم معاملات آمریکایی ها وسپس در مسیر حرکت این چرخه دوباره آسیایی شروع به انجام معاملات می‌کنند.

معامله گران می توانند در زمانی که اخبار منتشر می شوند، بلافاصله به آنها بدون نیاز به انتظار برای گشوده شدن بازار واکنش نشان دهند ، زیرا این بازار از طریق اینترنت قابل دسترسی است. این بازار به طور مستقل خبر مهمی برای معامله گران ندارد و تغییر ارزش ارزها نسبت به یکدیگر معمولا به واسطه "جریان‌های پولی "واقعی ایجاد می شود که جریان‌های پولی نیز در اثر تغییر در انتظارات معامله گران پدید می آید اما تغییر انتظارات معامله گران تحت تاثیر تغییر در تولید ناخالص داخلی ، تورم، نرخ بهره، کسری یا مازاد بودجه و تراز تجاری و دیگر شاخص های اقتصادی، سیاسی واجتماعی است.

شاخص های فوق تحت عنوان خبر در موعد مقرر برای عموم منتشر می شوند و بسیاری از مردم می توانند در همان لحظه از طریق خبرگزاری هایی چون رویترز، بلومبرگ وغیره به آنها دست یابند. دلار آمریکا در بیش از 89 درصد از معاملات نقش دارد و به دنبال آن یورو 37 درصد، ین20 درصد و پوند 17 درصد؛ گرچه معامله با یورو در مقابل ارزهای دیگر از سال 1999 که این ارز به رسمیت شناخته شد، به طور قابل ملاحظه ای رشد داشته اما همچنان این معاملات بیشتر بر مبنای دلار است.

بازیگران اصلی فارکس

معاملات بین بانک‌ها معمولا بر پایه گردش معاملات تجاری و بورس بازی(به مقدار زیادی) قرار دارد. یک بانک بزرگ ممکن است روزانه میلیاردها دلار معامله کند. بعضی از این معاملات از طرف مشتریانی است که با حساب بانکی شان معاملات خود را انجام می دهند اما بیشتر معاملات از طرف خود بانک است.

در عین حال با رشد روز افزون تجارت بین الملل از دهه 50 میلادی و شتاب رشد آن طی سال های پس از تشکیل WTO، شرکت هایی چند ملیتی که کارخانه ای به وسعت جهان و بازاری به بزرگی تمام کره خاکی را دارا هستند، عملا نبض اقتصاد بین الملل را در دست گرفته اندو با گسترش روابط تجاری شرکت های مذکور با اقتصادهای مختلف و کشور های گوناگون، تغییرات نرخ ارز عملا به معیاری تاثیر گذار در تعیین سود آوری بدل شده است؛ بنابراین شرکت‌های چند ملیتی برای پوشش ریسک ناشی از تغییرات نرخ ارز خواسته یا نا خواسته وارد مبادلات بازار فارکس می‌شوند، هرچند که اثرگذاری معاملات آنها به مراتب کمرنگ تر از معاملات بانک‌ها، بانک‌های مرکزی و HEDGE FUNDER ها است.

بانک‌های مرکزی نیز نقش بسیار مهمی در بازار مذکور ایفا می نمایند، آنها سعی در کنترل عرضه پول، تورم ویا نرخ های بهره دارند و حتی می توانند برای تثبیت نرخ ارز کشورشان وارد معاملات شوند هرچند نقدینگی بازار به حدی بالاست که براحتی تحت تاثیر معاملات نهاد های ثروتمندی مثل بانک های مرکزی قرار نمی گیرد. پوشش گران ریسک سرمایه از توان مالی زیادی برخوردار هستند و می توانند میلیارد ها دلار سرمایه را کنترل نمایند.

کارگزاران بازار فارکس اما به دو دسته تقسیم می شوند؛ کارگزاران بین بانکی و کارگزاران خرد. کارگزار بین بانکی وظیفه انجام دستورات معاملاتی بانک‌ها و موسسات مالی در حجمی بسیار بالا را بر عهده دارند، اما کارگزاران خرد بخش کوچکی از حجم معاملات را در اختیار دارند ولی به تعداد زیادی از معامله گران خدمات ارائه می دهند.

خدمات استانداردی شامل معاملات 24 ساعته online و از یک تا 100leverage لوریج و غیره.دسته فوق از کارگزاران ، با اعطای اعتبار به معامله گران خرد این امکان را برای آنها فراهم می کنند تا با سرمایه های بسیار بسیار کوچک نسبت به میلیاردها دلار نقدینگی بازار، بتوانند به رقابتی ترین بازار جهان دسترسی پیدا کنند وشانه به شانه شرکت های بزرگ و موسسات مالی در تجارت بین المللی ارز شرکت نمایند.


بازار فارکس و سایر بازارهای مالی

با افزایش روز افزون معاملات در بازار فارکس و تغییرات پی در پی نرخ برابری ارزها در سال های اخیر، معامله‌گران بازارهای سهام ، اوراق قرضه و کالا اهمیت بازار فارکس را به خوبی درک کرده اند، به طوری که متوجه شده اند همواره باید تغییرات نرخ ارز را در هنگام تصمیم برای معامله مدنظر داشته باشند.به طور مثال تصور کنید زمانی که قیمت یورو در برابر دلار افزایش می یابد، قدرت خرید مردم آمریکا برای تهیه کالاهای اروپایی کاهش یافته(زیرا کالاهای اروپایی گران می شوند) و در نتیجه فروش محصولات شرکت های اروپایی کمتر و از سود آنها کاسته خواهد شد و در نهایت قیمت سهام شرکت های مذبور با توجه به سود آوری کمتر ، تنزل می‌یابد.

منحنی های عرضه و تقاضای ارز یک کشور در طول زمان جابه جا می شود و همین انتقال باعث بروز تغییرات دائمی نرخ ارز خواهد شد. این جابه جایی ممکن است بر اثر تغیییر سلیقه مردم نسبت به تولیدات داخلی و خارجی، رشد متفاوت اقتصادی، تفاوت نرخ‌های تورم در کشورهای مختلف، تغیییر در نرخ‌های بهره، تغییر در انتظارات ، مداخلات بانک مرکزی جهت انجام سیاست های پولی و یا سایر موارد اقتصادی به وجود آید.

دلیل حرمت معاملات فارکس

بازار فارکس یک بازار بین بانکی است که در حقیقت معاملات بین طرفین از طریق تلفن یا شبکه الکترونیکی (SWIFT or Internet)هدایت و کنترل می شود. البته شبکه سوئیفت توسط بانکها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع زبان مشترک بانکداری بین المللی شبکه سوئیفت است.

آنچه امروزه به عنوان "بازار فارکس "در فضای مجازی مطرح می شود، با ایرادهایی مواجه است که موجب حرمت و عدم جواز این نوع معاملات شده است. به عنوان مثال، بسیاری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می کنند و پایگاه یا وبلاگی به این نام برای خود ایجاد کرده اند دارای هویت مشخصی نیستند و هدف آنها از این کار صرفاً کلاه برداری است و با این شیوه به تطمیع مردم پرداخته و سرمایه آنان را غارت کرده و چون محل معلومی ندارند، مال باخته هیچ راهی برای استیفای حق خود نخواهد داشت و همه سرمایه خود را از دست خواهد داد.

بخش دیگری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می کنند اگر چه دارای هویت مشخصی هم باشند و در پایگاه اینترنتی معاملات سفارش شده توسط صاحب سرمایه را روز به روز در صفحه مخصوص او نمایش می دهند و او نیز به گمان این که این گزارش واقعی است، به آنان اطمینان می کند اما در حقیقت این یک نمایش صوری بیش نبوده و واقعیت ندارد، زیرا آنان اموال سرمایه گذار را جای دیگری مثل قاچاق و... سرمایه گذاری کرده اند. این قسم از معاملات فارکس قطعا شرعی نیست، زیرا جدای از اشکالات دیگر به شرط سرمایه گذار که صاحب مال است و شرط کرده که سرمایه اش در خرید و فروش ارز به کار گرفته شود، عمل نشده است.

کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می‌کنند اگر چه دارای هویت مشخصی هم باشند و حقیقتاً هم معامله ارز انجام می دهند اما در ضمن قرارداد خود با صاحبان سرمایه شرط‌هایی مطرح می کنند که آن شرط ها خلاف شرع است (مثل اینکه شرط می کنند در زمان‌هایی که معامله‌ای در کار نیست این سرمایه را به صورت ربوی به بانک یا مؤسسه ای قرض داده و سود دریافت کنند) و موجب بطلان قرارداد می‌شود، زیرا در ضمن آن شرط حرام شده است.

بنا براین کار کردن با چنین بازاری نیز حرام است. بنا براین معاملات فارکسی که امروزه از طریق اینترنت انجام گیرد، اگر تمام شرایط معامله در آن رعایت شود، یعنی هم هویت کارگزار احراز شود و هم اطمینان حاصل شود که کارگزار مطابق خواست صاحب سرمایه معاملات را مترتب می‌کند و از جهت قوانین کشوری نیز مقررات ورود و خروج سرمایه رعایت شود و قراردادهای جانبی نیز مشروع باشد، شرعاً جایز است.

نظر مراجع تقلید درباره فارکس

جالب اینکه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز دارای معاملات بازار فارکس است و از آنجایی که ضوابط شرعی در آنها رعایت می شودۀ اشکالی ندارد و می توان در آن شرکت کرد.
به گزارش "راه مردم" پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این پرسش که آیا معاملات ارز در بازار فارکس جایز است؟ این چنین آمده است:

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): مبادله ارزى با ارز دیگر که همجنس هم نیستند چنانچه منع قانونى در میان نباشد، اشکال ندارد و سود حاصله نیز حلال است ولى اعتبار دادن کارگزاران به سرمایه معامله‌گر اگر به عنوان قرض دادن به معامله‌گر باشد که قهراً همراه با دریافت سود است، در این صورت چنین معامله‌اى از طرف کارگزار براى معامله‌گر صورت شرعى ندارد.

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):حضرت آیت الله اجازه ورود در چنین معاملاتى را نمی‌دهند.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):از آنجایی که معامله در بازار مذکور صوری است و لذا معاملات واقعه در آن صحیح نمی‌باشد.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):با توجه به این‌که فارکس شرایط شرعیه معاملات را ندارد جایز نیست.

فارکس فقط برای حرفه ای ها

مطابق با آنچه که در وبسایت پلیس فتای نیروی انتظامی آمده ، نرم افزارهای معاملاتی در بازار فارکس به گونه‌ای است که هر کارگزار یا بروکر بازار فارکس جهت انجام دستورات معاملاتی مشتریان، به محیطی نیاز دارد تا از طریق آن بتواند با مشتری های خود ارتباط برقرار کرده و در عین حال که آنها را از روند قیمتها آگاه می‌سازدریال شرایطی را فراهم سازد که بر اساس آن بتوان مراحل انجام یک معامله را به ثبت رساند.

اصولاً این مراحل شامل دریافت تقاضاهای پیش خرید و پیش فروش و باز و بستن معاملات بر روی کالاها یا ارزهای به خصوص است که هر کارگزار به کاربران خود براساس آن سرویس می دهد. برای رفع این مشکل هر بروکری از«پلت فرم»های خاصی استفاده می کند که گاهی ممکن است در میان بسیاری از آنان مشترک باشد، مانند نرم افزار «متاتریدر» (Metatrader).یکی از معروفترین نرم افزار معاملات بازار فارکس نرم افزار متاتریدر محصول یک شرکت روسی بنام MetaQuotes است که به وسیله آن می توان در بازار "فیوچرز” و CFD نیز معامله کرد. آخرین نسخه این نرم افزار در حال حاضر Metatrader4 است که بیش از 20 زبان مختلف دنیا از جمله فارسی را پشتیبانی می کند.